Kontent qismiga oʻtish

Yevgeniy Xoxolkov

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Vyacheslav Ivanovich Chernoivanov
Taxallus(lar)i General Jenya, Yeltsinskiy Sudoplatov
Tavalludi 1950-yil 9-avgust (72 yosh)
Chirchiq, Oʻzbekiston SSR, SSSR
Fuqaroligi  SSSR
 Rossiya
Qoʻshin turlari SSSR KGB FSB
Unvoni general-leytenant
Harbiy  qism Oʻzbekiston SSR KGB (6-boshqarmasi boshligʻi oʻrinbosari)
Qoʻmondonlik qilgan Jinoiy tashkilotlarni nazorat qilish boshqarmasi
Jang/urush Birinchi Chechen urushi

Yevgeniy Grigoryevich Xoxolkov (1950-yil 9-avgustda Chirchiqda tugʻilgan)[1][2]  — FSB (Federal xavfsizlik xizmati) general-leytenanti.

Biografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

dastlabki yillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1950-yil 9-avgustda Oʻzbekistonning Toshkent yaqinidagi Chirchiq shahrida tugʻilgan. Otasi — Grigoriy Yakovlevich Xoxolkov, asli Sankt-Peterburglik (1914-yilda tugʻilgan), SSSRda xizmat koʻrsatgan energetik; 1936-yilda Qozogʻistonga surgun qilingan. Uning singlisi, Yevgeniyning ammasi — Anna Yakovlevna Xoxolkova Davlat reja qoʻmitasi boʻlim mudiri, Qizil Armiya dengiz floti qoʻmondoni Romuald Muklevichga turmushga chiqqan (ikkalasi ham qatagʻon qilingan va otib tashlangan). Onasi — Mariya Yakovlevna, xizmat koʻrsatgan shifokor. Yevgeniy Toshkent irrigatsiya va qishloq xoʻjaligini mexanizatsiyalash institutini[3] tugatgan va uzoq vaqt avtomobil taʼmirlash zavodida ishlagan, konstruktorlikdan tsex boshligʻi oʻrinbosarigacha boʻlgan; 26 yoshida u korxonaning bosh konstruktori boʻlgan[2].

SSSR KGB va Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vazirligidagi xizmati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Keyinchalik u SSSR KGB Oliy maktabiga oʻqishga yuborilgan va uni muvaffaqiyatli tugatgan; uzoq muddat Oʻzbekiston SSR KGBda, 6-boʻlim (iqtisodiy jinoyatlar boʻlimi) boshligʻi oʻrinbosari lavozimida ishlagan. Xoxolkov „Oʻzbek ishi“ deb atalmish jinoyat bilan shugʻullanganlardan biri edi. Hamkasblari va rahbarlari uning haddan tashqari mustaqilligini va barcha hokimiyat organlarini inkor etishini taʼkidlaganlar; „Oʻzbek ishi“ tergovi davomida Xoxolkovning hatto baʼzi partiya amaldorlari tomonidan buyurtma berilgan, joniga qasd qilishmoqchi boʻlishgan, shuningdek, bir marta ular uning oʻgʻlini garovga olishga harakat qilishgan[2]. Sobiq FSB podpolkovnigi Aleksandr Litvinenkoning Chechen-Press agentligiga bergan intervyusiga koʻra, Xoxolkov Afgʻonistondan Oʻzbekistonga va u yerdan SSSR (keyinchalik Rossiya), Sankt-Peterburgdan Ispaniya boʻylab tarqalgan giyohvand moddalar oqimini nazorat qilgan oʻzbek narkomafiyasi vakillari bilan tanish boʻlgan: ular jinoiy avtoritetlardan hisoblangan Gʻofur Rahimov, Salim Abduvaliyev, Olimjon Toʻxtaxunov va hatto afgʻon generali Abdul-Rashid Doʻstum edi[4]. Litvinenkoning ishontirishicha, avtoritetlar yigʻilishi boʻlib oʻtgan videoyozuvlardan birida Xoxolkov ham boʻlgan va ulardan biriga „muammolar“ bilan tahdid qilgan[5].

1992-yilda, SSSR parchalanganidan soʻng, Xoxolkov otasi bilan Moskvaga koʻchib oʻtgan va u yerda Rossiya Federatsiyasi Xavfsizlik vazirligida terrorizmga qarshi kurash boshqarmasida xizmat qilishni davom ettirgan[2]. Xoxolkov boshchiligida Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vazirligi xodimlari yirik sanoat korxonalarida, turar-joy va jamoat binolarida, hatto bitta atom elektr stantsiyasida bir qator teraktlarning oldini olishgan, garchi bu ishlardan maxfiylik muhri olib tashlanmagan edi. Xoxolkov ishlagan va u bilan yaqin hamkorlik va doʻstona munosabatlar oʻrnatgan odamlar orasida Andrey Kokoshin, Oleg Soskovets, Shamil Tarpishev, Aleksandr Korjakov, Mixail Barsukov, Alisher Usmonov va Sergey Yastrjembskiy bor edi[4][5].

Chechenistondagi urush

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1995-yilda polkovnik Xoxolkov Shimoliy Kavkazga ish safariga joʻnatilgan. 1996-yil 29-martda uning vertolyoti chechen separatistlaridan biri tomonidan otilgan snaryadga uchragan: bir necha kishi halok boʻlgan. Portlashdan bir necha soniya oldin bortga qulagan yonayotgan mashinani tark etishga muvaffaq boʻlganlar orasida yarador Xoxolkov ham bor edi. Omon qolgan operativ xodimlar jangarilar tomonidan qurshab olingan suv bosgan xandaqda bir kundan koʻproq vaqt oʻtkazdilar, ammo ularni qutqarib qolishgan. Uzoq vaqt davomida Xoxolkovni oʻlik deb hisoblashgan: Rossiya Federatsiyasi Havo-desant kuchlari generali Vladimir Shamanov hatto Xoxolkov oʻz boʻlinmasi joylashgan joyda paydo boʻlganida, uni xotirlash marosimini oʻtkazgan. Shifokorlar uning tanasidan 34 ta snaryad parchalarini olib tashlashgan. Bir necha hafta oʻtgach, xuddi shunday voqea Shamanov bilan sodir boʻlgan, u ham oʻlik deb tan olishga shoshilganlar, lekin u xotirlash marosimida paydo boʻlgan. Xoxolkov hatto Rossiya Qahramoni unvoniga ham taqdim etilgan[2].

Yuriy Yarovenko va polkovnik Yevgeniy Xoxolkov boshchiligidagi ikki guruh Ichkeriya Chechnya Respublikasi prezidenti Joxar Dudayevni yoʻq qilish rejalarini ishlab chiqishgan: aynan Xoxolkov guruhi 1996-yil 21-aprelda ishga tushirilgan Dudayevni yoʻq qilish rejasini ishlab chiqqan. Guruh tarkibiga Rossiya Federatsiyasi Federal xavfsizlik xizmatining Xasavyurt shahri hududiy boshqarmasi boshligʻining oʻrinbosari polkovnik Umar-Posha, 2-darajali kapitan Aleksandr Kamishnikov, polkovnik Viktor Shebalin, polkovnik Aleksey Antropov va boshqalar kirgan. Aleksandr Litvinenkoning soʻzlariga koʻra, Amerika maxsus xizmatlarining maʼlum bir FSB agenti sunʼiy yoʻldosh telefonidan chiqadigan nurga raketani yoʻnaltirish uchun uskunani oʻgʻirlagan: u bilan ikkita GRU samolyoti jihozlangan. Operatsiya uchun mablagʻlar, shu jumladan oʻgʻirlangan asbob-uskunalar uchun (taxminan 2 million dollar) general Aleksandr Lebed tomonidan xayriya qilingan, ammo bu miqdorning taxminan bir million dollari noqonuniy oʻzlashtirilgan[5]. Dudayevga raketa otgan va uni oʻzini yoʻq qilgan uchuvchi Rossiya Qahramoni unvonini olgan[4].

Jinoiy tashkilotlarni nazorat qilish boshqarmasi (JTNB) rahbariyati va Berezovskiy va Litvinenko ishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xoxolkov Moskvaga qaytgach, Dudayevni yoʻq qilish boʻyicha operatsiyaga rahbarlik qilgani uchun general-mayor unvoni berilgan, unga Rossiya Federatsiyasi FSB qoshida Jinoiy tashkilotlarni nazorat qilish boshqarmasini tuzish buyurildi. JTNBning 7-boʻlimida ishlagan Aleksandr Litvinenkoning soʻzlariga koʻra, bu boʻlim dastlab Ilgʻor dasturlar boshqarmasi deb atalgan, ammo keyinchalik matbuotga sizib chiqqanligi sababli u jinoiy tashkilotlarni nazorat qilish boshqarmasi (shuningdek, Jinoiy tashkilotlar faoliyatini nazorat qilish va unga qarshi kurashish boshqarmasi deb atalgan) deb oʻzgartirilgan. Litvinenkoning taʼkidlashicha, boshqarma siyosiy rahbariyatga jiddiy xavf tugʻdiradigan shaxslarni jismonan yoʻq qilish bilan shugʻullanadigan „muammoli“ printsip asosida ishlagan. Litvinenkoning soʻzlariga koʻra, 7-boʻlim jinoiy avtoritetlarga qarshi „suddan tashqari jazolash“ bilan shugʻullanishi kerak edi. Xoxolkov JTNB boshligʻi boʻlgan, 1-darajali kapitan unvoniga koʻtarilgan Kamishnikov uning oʻrinbosari etib tayinlangan.

JTNB faoliyati maxfiylik muhri tufayli oshkor etilmagan, ammo bir qancha janjallar tufayli u oxir-oqibat ommaga eʼlon qilingan: 1998-yil 18-noyabrda maxsus chaqirilgan matbuot anjumanida Litvinenko JTNB mavjudligini va baʼzi bir qator odamlarni yoʻq qilish rejalari mavjudligi haqida rasman eʼlon qilgan. Shunday qilib, u JTNB va general Yevgeniy Xoxolkovni polkovnik Mixail Trepashkin[6], tadbirkor Umar Jabrailov va taniqli oligarx va Davlat Dumasi deputati Boris Berezovskiyga suiqasd uyushtirishga urinishda ayblagan. Rasmiy ravishda, Litvinenkoning soʻzlariga koʻra, ular materiallarni prokuraturaga topshirib, Nikolay Patrushev va Vladimir Pronichevni tovlamachilikda ayblagani uchun Trepashkinni yoʻq qilishni xohlashgan[4]. 1998-yil 20-martda Berezovskiyni yoʻq qilish toʻgʻrisida buyruq olgan Litvinenkoning oʻzi unga nima boʻlganini aytgan va bunday buyruqni jinoyat deb hisoblagan, natijada Berezovskiy keyinchalik muvaffaqiyatsiz suiqasd haqidagi nashrlarning matbuotda paydo boʻlishini taʼminlagan[3]. 13-noyabr kuni Boris Berezovskiy Rossiya Federatsiyasining boʻlajak prezidenti, oʻsha paytda FSB direktori boʻlgan Vladimir Putinga ochiq xat yozib, nima boʻlganini oʻrganishni soʻragan.

Litvinenkoning soʻzlariga koʻra, bu rejalarning barchasi (jumladan, Berezovskiyning oʻldirilishi) JTNBning koʻplab xodimlari buni qilishdan bosh tortgani va rahbariyat ustidan prokuraturaga shikoyat qilganligi sababli amalga oshirilmagan. Xoxolkov va Kamishnikovning oʻzlari Berezovskiy haqida biron bir buyruq berganliklarini rad etishgan va bir qator FSB xodimlari Berezovskiyga suiqasd haqidagi voqeani uning oʻzi oʻylab topgan deb hisoblashadi: u goʻyo JTNB faoliyatini aniqlashga va hatto Xoxolkovga pora berishga harakat qilgani, ammo ijobiy javob olmasdan, matbuotga oligarxga suiqasd uyushtirishga urinish haqida nashr qilishni boshlashni buyurgan. Biroq, JTNB 7-boʻlimi boshligʻining oʻrinbosari Nikolay Enin Litvinenkoni „mamlakatning yarmini talon-toroj qilgan“ Berezovskiy oʻlimga loyiq ekanligini taʼkidlab, uni qatl qilinishi bilan tahdid qilgan. Berezovskiy va Litvinenko oʻrtasidagi janjal tufayli 1998-yil iyul oyida JTNB faoliyati tugatilgan va FSB direktori lavozimida ishlagan Nikolay Kovalyov ishdan boʻshatilgan. Litvinenkoning soʻzlariga koʻra, uning xodimlari Xoxolkov rahbarligida ishlashda davom etgan va 2003-yilda Aslan Masxadovga suiqasd uyushtirish rejalarini ishlab chiqqan. JTNB tugatilgandan soʻng oʻz lavozimidan chetlashtirilgan Xoxolkov Rossiya Davlat soliq xizmati rahbarlaridan biri etib tayinlangan, ammo noyabr oyida uning boʻlimi tugatilgan. 1999-yilda Xoxolkov Davlat Dumasiga „Maʼnaviy meros“ harakatidan nomzod boʻlgan[7].

Litvinenkoning „Lubyanka jinoiy guruhi“[8] kitobida JTNB toʻliq tanqidga uchragan, unda Litvinenko Xoxolkovni „dahshatli odam“ deb atagan. „FSB Rossiyani portlatib yuboradi“ kitobida u Xoxolkovga alohida urgʻu berib, butun Federal xavfsizlik xizmati faoliyatini tanqid qilgan, garchi FSB podpolkovnigi Aleksandr Gusak bu kitobni „kompilyatsiya qilingan grossbux“ deb atagan boʻlsa-da, Litvinenkoning muallifligiga shubha bildirgan va Litvinenko maslahatchi ekanligini, lekin asosiy muallif emasligini takidlagan[9]. 2007-yilda „Novaya gazeta“ da maʼlum bir hujjatning matni paydo boʻlgan, u goʻyoki JTNB xodimlari uchun yoʻriqnoma boʻlgan va Rossiya Federatsiyasi Ichki ishlar vazirligi GUBOP rahbarlaridan biri boʻlgan politsiya polkovnigi, Rossiya Qahramoni Sergey Seliverstov tomonidan imzolangan; Seliverstovning oʻzi imzo haqidagi mish-mishlarni rad etgan, ammo hujjatning nashr etilishini qoralab, uni davlat sirlarini oshkor qilish bilan tenglashtirgan[10].

Nafaqada

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xoxolkov general-leytenant unvoni bilan nafaqaga chiqqan. 2003-yildan boshlab u Rossiya Federatsiyasi sport vazirining yordamchisi boʻlib, kazino litsenziyalarini berish uchun masʼul edi, shu bilan birga oʻzi ham kazinoga qiziquvchi oʻyinchilaridan biri edi. Biznes bilan shugʻullangan, Kutuzovskiy prospekti hududida restoran va Nemchinovkada hashamatli uy egasi boʻlgan[4]. 2011-yilda „MUR“ teleserialida Stalinning xavfsizlik boshligʻi oʻrinbosari Miron Biryukovning epizodik rolini oʻynagan[11].

2015-yildan Ukrainaning „Mirotvorets“ sayti tomonidan Ukraina suverenitetiga tahdid soladigan shaxslar roʻyxatiga kiritilgan. 2016-yilda „Rossiya vatanparvarlari“ partiyasi roʻyxati boʻyicha Rossiya Federatsiyasi Davlat Dumasi deputatligiga nomzodini qoʻygan.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „ЗАРЕГИСТРИРОВАННЫЙ СПИСОК КАНДИДАТОВ, ВЫДВИНУТЫЙ ПОЛИТИЧЕСКОЙ ПАРТИЕЙ «ПОЛИТИЧЕСКАЯ ПАРТИЯ «ПАТРИОТЫ РОССИИ»“ (ruscha). ИЗБИРАТЕЛЬНАЯ КОМИССИЯ АСТРАХАНСКОЙ ОБЛАСТИ (29-iyul 2016-yil). Qaraldi: 21-oktabr 2020-yil.[sayt ishlamaydi]
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Олег Якубов. „«Славу и честь генерала ФСБ в отставке Евгения Хохолькова ни затмить, ни опорочить невозможно»“ (ruscha). Патриоты России. Qaraldi: 21-oktabr 2020-yil.
  3. ↑ 3,0 3,1 Хинштейн 2002.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 „Убийцы Джохара Дудаева готовят покушение на Аслана Масхадова“ (ruscha). Press Обозрение (9-avgust 2003-yil). Qaraldi: 20-oktabr 2020-yil.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Литвиненко 2002.
  6. ↑ Sotrudniki FSB o nezakonnix metodax raboti (Arxiv). Litvinenko i Ponkin vskrili podnogotnuyu o FSB — YouTube
  7. ↑ „ФЕДЕРАЛЬНЫЙ СПИСОК кандидатов в депутаты Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации третьего созыва, выдвинутый избирательным объединением "Всероссийское общественно-политическое движение "Духовное наследие"“ (ruscha). panorama.ru (21-sentabr 1999-yil). Qaraldi: 21-oktabr 2020-yil.
  8. ↑ „Пули на улицах“ (ruscha). telegraf.by (19-noyabr 2009-yil). Qaraldi: 21-oktabr 2020-yil.
  9. ↑ „ГОВОРИТ АЛЕКСАНДР ГУСАК“ (ruscha). Завтра (10-sentabr 2001-yil). Qaraldi: 21-oktabr 2020-yil.
  10. ↑ „"Новая газета": как в России совершают убийства в интересах государства“ (ruscha). newsru.com (11-yanvar 2007-yil). Qaraldi: 21-oktabr 2020-yil.
  11. ↑ Aktyori seriala MUR

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Хинштейн А. Е.. Какого цвета страх. М.: Детектив-пресс, 2002. ISBN 5-89935-046-6. 
  • Литвиненко А. В.. ЛПГ — Лубянская преступная группировка. Нью-Йорк: Grani, 2002. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yevgeniy_Xoxolkov&oldid=3809960" dan olindi